کد مطلب:33673 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:104

باید دید كه چگونه می توان از یك سو حق را در عرصه ی تضارب آراء جستجو نمود و از سوی دیگر چه باید كرد تا این تضارب آراء چندان زیاد نشود كه حق در غبار آن گم گردد. هر دو، مطلوب ما هستند. این سخن به یك تعارف شبیه است كه همگان آزادند تا سخن سنجیده و حق بگویند ظاهر این سخن، حقیقت طلبانه و آزادیخواهانه است اما باطن مستبد مآبانه دارد. معنای این سخن آن است كه كسی سخن نگوید. چرا كه بلافاصله این پرسش مطرح می شود كه كدام سخن حق است كه ما در گفتنش آزاد

[صفحه 246]

هستیم ؟ نتیجه این خواهد شد كه كسی از بالا معین كند حق چیست و باطل كدام است و پس از آن به دیگران اشارت كند كه شما آزادید پس از تعیین حق توسط ما، حق را بگویید. در این صورت معنای «آزادی در حق گفتن» این می شود كه فقط یك كس آزاد است تا حق را بداند و بگوید. یعنی در پای این عدم آزادی، حق نیز قربانی خواهد شد. بنابراین اگر بناست حقی پیدا شود در آزاد گفتن پیدا خواهد شد. باید همگان را دعوت كرد كه سخن بگویند تا از لابلای این سخنان، حق جلوه گر شود. به تعبیر امیرالمومنین (ع):

اضربوا بعض الرای ببعض تتولد منه الصواب (غرر الحكم)

لذا این مدعا درست است كه حق در عرصه ی تضارب آراء یافت می شود. و باید اذعان كرد كه هر كجا حقی شكفته و آدمیان از آن بهره مند شده اند، در سایه ی آزادی بوده است. در جامعه ای كه سخنان باید از صافی بگذرند، حق جلوه و بروز نخواهد كرد.

صفحه 246.